In de discussie over de effectiviteit van vernieuwingsscholen spelen naar mijn idee twee problemen die gaan over de begrippen innovatie en onderzoek. De vernieuwingsscholen hanteren vernieuwingen innovatie als aanduiding dat zij anders werken dan meer traditionele scholen.
Daarbij liggen andere uitgangspunten over leren aan ten grondslag die gevolgen hebben voor de inrichting en vormgeving van het onderwijs. Ook wanneer de vernieuwingsscholen spreken over onderzoek, dan heeft dat onderzoekbetrekking op deze nieuwe manier van werken (zie Kohnstamm instituut Toekomstgericht werken). ‘Buitenstaanders’ die kritiek hebben op vernieuwingsscholen hebben een andere definitie van de begrippen innovatie en vernieuwing. Daarbij is innovatie niet ‘anders werken’ of ‘andere uitgangspunten’ voor de inrichting van je primaire proces maar van een nieuwe uitkomst. Wanneer een bedrijf haar interne processen anders inricht, maar de uitkomst van het product blijft min of meer gelijk, dan is er geen sprake van innovatie. Voor het onderwijs betekent dat je kunt spreken van vernieuwing en innovatie wanneer de leerlingen met andere bagage de school verlaten.
De onderzoeksmethode van het Kohnstamm instituut Toekomstgericht onderwijs gaat helaas vooral over een andere aanpak maar nauwelijks over te meten nieuwe bagage voorde leerlingen. Want als het bij de vernieuwingsscholen daarover gaat dan zijn deze bevindingen vooral beschrijvend en nauwelijks empirisch onderzocht. Ook constateren zij zelf als het daarover gaat, dat ze nog een weg te gaan hebben en nog niet tevreden zijn. Vernieuwingsscholen die innovatief onderwijs verzorgen doen er goed aan om in discussies niet de focus te leggen op nieuwe onderwijsconcepten maar op de innovatieve opbrengsten voor leerlingen. Dat vraagt een andere dialoog met wetenschappers, waar zij zelf heel veel van kunnen leren. Het wordt tijd dat de vernieuwingsscholen zelf gaan innoveren met de focus op het realiseren en meten van innovatieve opbrengsten voor de leerlingen. Doen de vernieuwingsscholen dat niet, dan is hun lot bezegeld. Ze belanden in het rijtje Middenschool, Mavo-project, Slash 21, Natuurlijk leren, tweede fase onderwijs, enz. En wat zou dat verschrikkelijk jammer zijn.